Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Haklar, topluluk süresince insanoğluın bayağı elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Haklar, namına uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene ayırmak, maşerî hayatın gerçekleşmesini uydurmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşısına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, mutlak esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk süresince insanoğluın hattıhareket ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her mevsim mümkündür. “İşte haklar, anatomi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-huy ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Haklar, insaniyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan fikirlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini uydurmak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Henüz geniş bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş maşerî evetşamma düzenidir. Haklar Lügat Anlamı Haklar kelimesi Arapça “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğyüce “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na gereğince haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Fen Anlamı Haklar dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi süresince zemin olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bahis yer kısmına Özel Haklar, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Haklar, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kafalıca alt dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Haklar kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun boy bos kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle emsal nitelikteki cemi durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Haklar yerında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Haklar düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve mangiz cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kadar muaddel haklar dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik fikirleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan haklar, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş maşerî bir evetşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik süresince bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşerî gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile topluluk süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın bünyesından meydana gelen gereksinimlerinı karşılamaya çkırmızıışır. Haklar bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanın natürel bünyesına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına isabetli sürdürmek zorundadır. Haklar önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de sadıkdır; soylu erki yoksulluklara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Adalet Haklar bu fonksiyonu ile sınırlı bir düzenleme altına aldığı sosyal gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Adalet esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında zatî bir özelliği deyimler. Can her mevsim haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni iletmek yolunda sakır sakır ve değfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu hattıhareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mefhumı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar yerında hukuki boy bos olarak hanek konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğeraziz kurallar cemiü olarak haklar, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve değerlendirmek yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir boy bos niteliğindeki adalettir. Haklar bir topluluk düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; ister mevcut düzeni mukayyet olmak, gerekse onu değfiiltirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her mevsim adalete kafavurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta karşımıza oturmuş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması gereken haklar medlulında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut haklar düzenlerinin namına isabetli olup olmadığı açısından bir boy bos ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve aksi karşılıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşamma uyacak, hem de bu maşerî hayatın pasış süresince sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkırmızıışacaktır.